Wat is het verschil tussen duidelijke en eenvoudige taal?

Toen ik een paar jaar geleden met mijn training begon, noemde ik die ‘Eenvoudige taal’. Totdat ik ontdekte dat de geleerden daar iets anders mee bedoelen. Daarom heet mijn training tegenwoordig ‘Duidelijk schrijven’. Maar die naam blijkt niet voor iedereen duidelijk. Best ironisch eigenlijk, dat de naam ‘Duidelijk schrijven’ niet duidelijk is…

Hoog tijd dus om uit te leggen wat ik met ‘duidelijk schrijven’ bedoel. En wat het verschil is tussen ‘duidelijke taal’ en ‘eenvoudige taal’. Ik laat van allebei voorbeelden zien en geef tips hoe je zelf duidelijk en begrijpelijk kunt schrijven. Werk je in de zorg, bij de overheid of in het onderwijs? Of schrijf je teksten voor een breed publiek? Dan is dit artikel interessant voor jou.

What’s in a name?

In de praktijk hanteren tekstschrijvers en trainers allerlei verschillende termen door elkaar: eenvoudige taal, duidelijke taal, maar ook begrijpelijke taal, klare taal, heldere taal en B1-taal. En natuurlijk is eenvoudige taal ook duidelijk en duidelijke taal is ook eenvoudig…

Verwarring alom! Maar taalkundigen gebruiken de twee termen ‘duidelijk’ en ‘eenvoudig’ om onderscheid te maken tussen twee soorten teksten.

Bij eenvoudige taal gaat het om teksten voor laaggeletterden. Dat zijn mensen die veel moeite hebben met lezen. Dus als je zo’n tekst schrijft, moet je je taal enorm aanpassen: zinnen van maximaal 10 woorden met steeds dezelfde zinsbouw: onderwerp – persoonsvorm – rest van de zin. Je gebruikt alleen hoogfrequente woorden. Je vereenvoudigt de boodschap en beperkt je tot de kern.

Bij duidelijke taal gaat het erom dat zoveel mogelijk lezers je boodschap begrijpen. Ook hier gebruik je korte zinnen, maar die kunnen 10 tot 15 woorden zijn, en af en toe een zin van 20 woorden mag ook. Je schrijft duidelijke, persoonlijke zinnen en gebruikt voorbeelden. Je kunt nuances aanbrengen in je tekst, emoties uitdrukken en bijvoeglijke naamwoorden gebruiken. De tekst is dus minder plat en kleurloos dan een tekst voor laaggeletterden. En je kunt er meer informatie in kwijt.

Als voorbeeld een paar zinnen over de persconferentie van 2 november:

In eenvoudige taal:

Steeds meer mensen zijn besmet.

Er liggen ook steeds meer mensen in het ziekenhuis.

Daarom zijn er nieuwe maatregelen nodig.

Houd u in ieder geval aan de basisregels.

(Bron: rijksoverheid.nl)

In duidelijke taal:

Het aantal besmettingen is de afgelopen weken hard gestegen. Steeds meer mensen worden in het ziekenhuis opgenomen.

De regering wil dat we iedereen goede zorg kunnen blijven geven. En dat we kwetsbare mensen tegen het virus beschermen. Daarom komen er extra maatregelen om het virus tegen te houden.

Als eerste is het belangrijk dat iedereen de basisregels blijft volgen. Of je nu wel of niet gevaccineerd bent.

Taalniveaus

Er zijn 6 taalniveaus, die aangeven hoe goed iemand een taal beheerst. A1 is het niveau van een beginner en C2 is het niveau van iemand die heel taalvaardig is. Eigenlijk gaan die niveaus over je taalvaardigheid in een vreemde taal. Maar we gebruiken ze vaak ook voor onze eigen taal.

De noodzaak om duidelijk te schrijven begrijp je pas goed als je naar het taalniveau van de lezers kijkt. Voor laaggeletterden schrijf je op taalniveau A2. Dat niveau moet je hebben voor je inburgeringsexamen (A2) en is ongeveer het eindniveau van de basisschool. Daarvoor gebruiken deskundigen dus de term ‘eenvoudige taal’.

Bij ‘duidelijke taal’ schrijf je voor lezers met taalniveau B1. Daarom wordt duidelijk schrijven ook wel ‘B1-schrijven’ genoemd. Dat is ongeveer het eindniveau van het vmbo of mbo‑2.

In de grafiek zie het taalniveau van de Nederlandse bevolking:

Als je schrijft op taalniveau B1, begrijpt niet alleen iedereen met B1-niveau je tekst, maar natuurlijk ook iedereen met een hoger niveau. Ongeveer 40 procent van de Nederlanders heeft taalniveau B1 en nog eens 40 procent heeft een betere taalvaardigheid. Dat betekent dat 80 procent van de Nederlanders een tekst op taalniveau B1 kan begrijpen!

Waarom is duidelijke taal belangrijk?

Als je wilt dat zoveel mogelijk lezers je tekst begrijpen, moet je de tekst dus aanpassen aan taalniveau B1. Je moet duidelijke taal schrijven: ik noem dat ‘duidelijk schrijven’. Want als je tekst moeilijker is dan B1, weet je zeker dat een heleboel mensen je tekst niet begrijpen.

Kijk maar naar de grafiek: als je een tekst schrijft op niveau B2 of C1, mis je meer dan de helft van de lezers! Die snappen je tekst niet en haken af. Ze doen niet wat je hebt gevraagd. In het gunstigste geval bellen ze je op met vragen over je e-mail, brief of folder…

Daarom weet ik zeker dat duidelijk schrijven (of B1-schrijven) veel tijd, geld en ergernis bespaart. Bij jou als schrijver van de tekst, maar ook bij de lezer ervan. Je klant is tevreden als hij je tekst snapt en weet wat hij moet doen. En jij hoeft het niet allemaal nóg een keer uit te leggen. Iedereen blij.

Is duidelijke taal niet te kinderachtig?

Nee, duidelijke taal is geen kinderachtige taal. Daarom gebruik ik ook nooit de term ‘jip-en-janneke-taal’. Dat klinkt denigrerend (met alle respect voor Annie M.G. Schmidt). Ook mensen met een hoge taalvaardigheid lezen liever een tekst op B1-niveau. Want dat leest gewoon sneller en gemakkelijker.

Bovendien waarderen hoogopgeleide lezers het als je ingewikkelde informatie in heldere taal opschrijft. Daarmee laat je juist zien dat je een professional bent die zijn vak begrijpt. Uit onderzoek van Princton University blijkt zelfs dat lezers je intelligenter inschatten als je geen overbodige dure woorden gebruikt. Nóg een goede reden dus om in duidelijke taal te schrijven

‘Als je het niet simpel kunt uitleggen, begrijp je het zelf niet goed genoeg’ – Albert Einstein

De uitgangspunten van duidelijk schrijven

Iedereen leest liever een duidelijke tekst. Ook jouw klanten en collega’s.

Wil jij ook in duidelijke taal leren schrijven? Dan volgen hier de belangrijkste uitgangspunten:

1. - Denk aan je lezer als je gaat schrijven, niet aan jezelf.
2. - Stel jezelf de vraag: wat wil ik met mijn tekst bereiken en wat moet mijn lezer daarvoor weten?
3. - Zorg voor een logische indeling en volgorde.
4. - Houd je zinnen kort: 10-15 woorden.
5. - Formuleer persoonlijk en spreek je lezer aan.
6. - Zorg voor een heldere lay-out met veel witruimte en duidelijke tussenkoppen.
7. - Gebruik alledaagse woorden.

Wil je meer tips? Doe mee met de Workshop Blog in de steigers of stuur me dan een berichtje. En onthoud: als je schrijft op B1-niveau, bereik je veel meer lezers. Zeker 4 van de 5 mensen begrijpen je tekst en weten wat ze moeten doen. Dat scheelt tijd en geld.

Mieke van Kreuningen

mijn profiel